Czym jest rekultywacja i czym się różni od remediacji?

Podczas gdy remediacja skupia się głównie na usuwaniu lub neutralizacji zanieczyszczeń z gleby, wody i powietrza – rekultywacja obejmuje szeroki zakres działań mających na celu przywrócenie wartości użytkowych lub przyrodniczych terenom zdegradowanym. Remediacja terenu może być jednym z procesów w ramach rekultywacji i/lub rewitalizacji koncentrującym się na zmniejszeniu lub eliminacji substancji stanowiących ryzyko (zanieczyszczeń środowiska gruntowo-wodnego), natomiast rekultywacja to przywrócenie terenom zdegradowanym pierwotnych funkcji lub nadanie im nowym – w zależności od przyjętego kierunku rekultywacji. W przypadku terenu zdegradowanego w pierwszej kolejności należy wykonać badania środowiskowe, aby potwierdzić lub wykluczyć zanieczyszczanie gruntu, wody gruntowej i wód powierzchniowych (jeśli na terenie znajdują się zbiorniki wodne). Następnie – w przypadku stwierdzenia zanieczyszczenia gleby – przystąpić do remediacji ex-situ lub remediacji in-situ opartej na projekcie planu remediacji. Po wykonanej remediacji (jeśli jest konieczna) należy przystąpić do wykonania działań zasadniczych, tj. kształtowania terenu, wykonania nasadzeń roślin, tworzenia zbiorników wodnych czy poprawy struktury gleby.

Jaki jest cel rekultywacji?

Celem rekultywacji jest przywrócenie glebie pierwotnych właściwości fizycznych, mechanicznych i biologiczno-chemicznych oraz zapewnienie funkcjonalności terenu w zależności od przyjętego kierunku rekultywacji:

  • Kierunek rolny: celem jest wykorzystanie terenu do uprawy zbóż, roślin pastewnych lub jako pastwiska dla zwierząt
  • Kierunek leśny: obejmuje obszary sąsiadujące z terenami leśnymi, celem jest zalesienie i przywrócenie funkcji ekosystemowych danego obszaru oraz zwiększenie bioróżnorodności
  • Kierunek rekreacyjny: tereny zdegradowane mogą być przekształcone w parki czy skwery ze zbiornikami wodnymi, które docelowo mogą zostać zagospodarowane na obszary rekreacyjne z placami zabaw czy ścieżkami edukacyjnymi.

Jak przebiega rekultywacja?

Rekultywacja, w zależności od potrzeb i warunków, może być wykonywana jako rekultywacja techniczna lub biologiczno-chemiczna. Rekultywacja techniczna to przede wszystkim prace ziemne polegające na przywróceniu naturalnego ukształtowania terenu, np. zasypywanie wyrobisk, tworzenie skarp, makroniwelacja terenu. Rekultywacja biologiczno-chemiczna to głównie sadzenie drzew i krzewów w celu przywrócenia terenów leśnych, zwiększanie bioróżnorodności czy walorów przyrodniczych terenu rekreacyjnego poprzez poprawę jakości i struktury gleby (np. poprzez bioremediację czy stabilizację chemiczną zanieczyszczeń).

Rekultywacja składowisk

Rekultywacja składowisk odpadów to końcowy etap eksploatacji obiektu. Jest to proces przywracania terenów, na których gromadzone były odpady do ich pierwotnego stanu lub nadania im nowego celu użytkowego. Rekultywację wykonuje się zgodnie z harmonogramem prac związanych z rekultywacją składowiska odpadów, określonym w decyzji w sprawie wyrażenia zgody na zamknięcie składowiska odpadów lub jego wydzielone części albo w decyzji w sprawie zamknięcia składowiska odpadów lub jego wydzielonej części. Prace rekultywacyjne wykonuje się w sposób zabezpieczający wody powierzchniowe i podziemne oraz powietrze przed szkodliwym oddziaływaniem składowiska odpadów, integrujący obszar składowiska odpadów z otaczającym środowiskiem oraz umożliwiający obserwację wpływu składowiska odpadów na środowisko.

Składowiska wymagają rekultywacji po ich zamknięciu, zgodnie z projektem technicznego zamknięcia i rekultywacji składowiska. Dokumenty te są podstawą do złożeniu wniosku o uzyskanie decyzji i wyrażeniu zgody na zamknięcie składowiska od marszałka województwa lub Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Decyzja określa: techniczny sposobu zamknięcia składowiska odpadów wraz z harmonogramem prac związanych z tym zamknięciem, sposób rekultywacji składowiska wraz z harmonogramem prac oraz sposób sprawowania nadzoru nad zrekultywowanym składowiskiem, w tym monitoring i warunki wykonywania tego nadzoru.