Rekultywacja a remediacja – różnice i zastosowanie
Remediacja koncentruje się na usuwaniu lub neutralizacji zanieczyszczeń z gleby, wody i powietrza, podczas gdy rekultywacja obejmuje szerszy zakres działań mających na celu przywrócenie zdegradowanym terenom ich wartości użytkowych lub przyrodniczych. Remediacja może stanowić jeden z etapów rekultywacji lub rewitalizacji, skupiając się na eliminacji substancji zagrażających środowisku gruntowo-wodnemu. Z kolei rekultywacja polega na przywróceniu terenom ich pierwotnych funkcji lub nadaniu im nowych, zależnie od przyjętego kierunku działań.
W przypadku terenów zdegradowanych kluczowym krokiem jest przeprowadzenie badań środowiskowych w celu potwierdzenia lub wykluczenia zanieczyszczenia gleby, wód gruntowych i powierzchniowych (jeśli na obszarze występują zbiorniki wodne). W razie stwierdzenia skażenia gleby konieczne jest przeprowadzenie remediacji ex-situ lub in-situ, zgodnie z opracowanym projektem planu remediacji. Po zakończeniu procesu remediacji – jeśli jest wymagany – następuje zasadnicza faza rekultywacji, obejmująca m.in. kształtowanie terenu, nasadzenia roślin, tworzenie zbiorników wodnych oraz poprawę struktury gleby.
Cel rekultywacji
Rekultywacja ma na celu poprawę właściwości fizycznych, mechanicznych i biologiczno-chemicznych gleby oraz dostosowanie terenu do nowego przeznaczenia. Może odbywać się w różnych kierunkach:
- rolniczy – umożliwienie uprawy roślin lub wypasu zwierząt,
- leśny – zalesienie obszarów w celu odbudowy ekosystemu i zwiększenia bioróżnorodności,
- rekreacyjny – stworzenie parków, skwerów, terenów zielonych i zbiorników wodnych przeznaczonych do użytku publicznego.
Proces rekultywacji
Rekultywacja może być wykonywana jako:
- rekultywacja techniczna – obejmuje prace ziemne, takie jak makroniwelacja terenu, zasypywanie wyrobisk, kształtowanie skarp czy przygotowanie podłoża do dalszych działań,
- rekultywacja biologiczno-chemiczna – skupia się na poprawie struktury i jakości gleby, np. poprzez bioremediację, nasadzenia roślin czy stabilizację chemiczną.
Rekultywacja składowisk
Rekultywacja składowisk odpadów stanowi końcowy etap ich eksploatacji. Jest to proces przywracania terenów, na których gromadzono odpady, do ich pierwotnego stanu lub nadania im nowej funkcji użytkowej. Rekultywację przeprowadza się zgodnie z harmonogramem określonym w decyzji o zamknięciu składowiska odpadów lub jego wydzielonej części.
Prace rekultywacyjne mają na celu zabezpieczenie wód powierzchniowych i podziemnych oraz powietrza przed negatywnym wpływem składowiska. Proces ten integruje obszar składowiska z otaczającym środowiskiem i umożliwia monitorowanie jego oddziaływania na ekosystem.
Zamknięte składowiska wymagają rekultywacji zgodnie z projektem technicznego zamknięcia i rekultywacji. Dokumenty te stanowią podstawę do złożenia wniosku o wydanie decyzji zatwierdzającej zamknięcie składowiska przez marszałka województwa lub Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Decyzja ta określa sposób technicznego zamknięcia składowiska, harmonogram prac rekultywacyjnych oraz zasady nadzoru nad zrekultywowanym terenem, w tym warunki monitoringu.